Презентация на тему "Йомаҡтар. Үҫемлектәр. Хайуандар. Тәбиғәт күренештәре"

Раздел: Родной язык

Тема: Аналитик иярченле кушма җөмлә янында тыныш билгеләре. Максатлар: 1) Аналитик иярченле кушма җөмләләрне аңлату. 2) Бәйләнешле сөйләм күнекмәләрең үстерү. 3) Туган телгә мәхәббәт уяту. Тибы: катнаш дәрес Методы: грамматик анлиз методы(синтаксик анализ) Җиһазлау: Плакат Материал: М.З.Зәкиев, С.М.Ибраһимов Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 9нчы сыйныф өчен дәреслек. Казан "Мәгариф" 2002 ел Актуальләштерү: 1) Алдагы дәрестә нинди теманы өйрәндек? 2) Иярчен кушма җөмләләрнең нинди тәрен өйрәнгән идек. 1. Башлам. Исәнләшү. Теманы әйтү.Укучыларны барлау. 2. Яңа белем һәм күнекмәләр бирү этабы. - Кагыйдәне әйтү. - Кайсы очракта тыныш билгеләре куелуны аңлату. 3.Белем һәм күнекмәләрне камиләштерү. - § 23 уку. - 60нчы күнегүге эшләү. - Тактадан җөмләләрне күчереп язарга кушу. 4. Йомгаклау. Без бүген нинди теманы өйрәндек? Нинди тыныш билгеләре куела бу очракта? Билгеләр кую. Өй эше: Әдәби әсәрләрдән 5җөмлә язарга. Конспект:

Раздел: Родной язык

Һәр телнең үзенә генә хас үзенчәлекләре була. Шуңа күрә алынмалар, кабул ителгәндә, мәгънә ягыннан да, фонетик һәм грамматик яктан да үзгәреш кичерәләр. Мәсәлән, рус һәм татар телләрендәге авазлар арасында шактый зур аерма булганлыктан, рус сүзләре, татарчага кабул ителгәндә, иң беренче чиратта аваз ягыннан үзгәреш кичергәннәр. Алынмаларның үзгәрү дәрәҗәсе кайсы чорда һәм нинди юл белән кабул ителүгә бәйле. Борынгырак алынмалар фонетик яктан күбрәк үзгәрсәләр, соңрак кабул ителгән алынмалар нигездә үзгәрмәгән. Сөйләм теле аша кергән алынмалар зуррак узгәрешләргә дучар булганнар. Язма тел аша кергәннәре кимрәк дәрәҗәдә үзгәргәннәр яисә бөтенләй үзгәрмәгәннәр. Борынгырак чорда сөйләм теле аша кереп, төрле үзгәрешләр кичергән алынмаларга мондый сүзләрне кертергә мөмкин: жәл, шәл, эскәтер, кәбестә, каравам, пумала, сумала, салам, мунчала, фатир, мич, кесәл, ситсы, буразна, ызба, әбәт, чегән, пинжәк, эшләпә, бүрәнә, арыш, уҗым, камыт, өстәл. Шулай итеп, килеп чыгышы ягыннан без өйрәнә торган телләрнең сүзлек составында түбәндәге охшаш һәм үзенчәлекле билгеләр күзәтелә: • бу телләрнең сүзлек составында төп өлешне аларның үз сүзләре тәшкил итә; • ике телдә дә шактый гына күләмдә алынма сүзләр (Һинд-европа, гарәп-фарсы телләре аша кергән алынмалар) кулланыла; • татар телендә рус алынмалары һәм рус теле аша кергән башка тел сүзләре зур урынны алып тора. Шул ук вакытта рус телендә дә татар теле сүзләре бар. Әлбәттә, аларның саны татар телендәге рус алынмаларыннан күпкә кимрәк. Соңгы елларда алынмалар татар теленә үзгәртелмичә дип әйтерлек кабул ителә(мәсәлән: ваучер, биржа һ.б).

Раздел: Родной язык

Бүгенге көндә алдынгы методистлар, методика буенча галимнәребез рус балаларын татар теленә укытуда шактый эзләнүләр үткәрделәр. Соңгы еллар язуга өйрәтү методикасында эшне этапларга бүлеп оештыру теориясен уңышлы куллану күзәтелә. Бу хезмәтләр авторлары балага эш (язу) алымын гына түгел, ә тиешле юнәлеш тә бирергә кирәк дип саныйлар. Мәсәлән, балалар һәр хәрефнең таяну ноктасын үзлегеңнән табуны махсус өйрәтергә (әйтик, түгәрәкләнгән яки сызыкларның юнәлеше үзгәргән урыннарны) һәм эшне шушы нокталар буенча башкарып күнектерергә тәкъдим ителә. Кайбер хезмәтләрдә шушы максатларда сызымнар куллану кулай дип табыла: балалар ромб сызалар, аны икегә бүләләр һәм шуның эченә һәр «яңа» хәрефне язалар, соңыннан бу хәрефне күңелдән язалар» .